Demans

Demans Nedir?

Demans; hafızayı, düşünmeyi ve sosyal becerileri etkileyen hastalıklar grubudur.
Demans bir anda oluşmaz, belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar ve ilerleyicidir. Bazı demanslar ise vücuttaki bir maddenin eksikliğine ya da bir maddenin veya ilacın yan etkisine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu tip demanslar genellikle ilerleyici olmaz ve geri dönüşü vardır.

Demans Neden Oluşur?

Demans hastalığı, beyin hücrelerinin zarar görmesinden kaynaklanır. Bu hasar, beyin hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurma yeteneklerini engeller. Beyin hücreleri normal şekilde iletişim kuramadığında, düşünme, davranış ve duygular etkilenebilir.
Farklı demans türleri, beynin belirli bölgelerindeki belirli beyin hücre hasarı tipleri ile ilişkilidir. Hipokampus adı verilen beyin bölgesi, beyindeki öğrenme ve hafızanın merkezidir ve bu bölgedeki beyin hücreleri Alzheimer hastalığında genellikle zarar gören ilk bölgedir. Bu yüzden hafıza kaybı genellikle Alzheimer'ın ilk semptomlarından biridir.

Demansın Türleri Nelerdir?

En sık gözlenen türü olan Alzheimer demansı, bütün demansların yaklaşık %60-80’inden sorumludur. Vasküler demans ise en sık gözlenen ikinci demans türüdür.

İlerleyici (progresif) demanslar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Alzheimer Hastalığı: Alzheimer hastalığı olan hastalarda beyinlerinde beta amiloid plak denilen protein öbekleri ve tau proteininden oluşan lifli yapılar birikir. Bu öbeklerin sağlıklı nöronlara ve onları birbirine bağlayan liflere zarar verdiği düşünülmektedir.

• Vasküler Demans: Bu ikinci en yaygın demans türü, beyninize kan sağlayan damarların zarar görmesinden kaynaklanır ve çoğunlukla inme sonucu oluşur.

• Lewy Cisimciği Demansı: Lewy cisimleri, beyinde bulunan balon şeklinde anormal protein yığınlarıdır.

• Frontotemporal Demans: Bu hastalık, kişilik, davranış ve dil ile ilgili alanların yer aldığı beynin ön ve temporal loblarındaki sinir hücrelerinin parçalanması (dejenerasyonu) sonucu oluşan bir hastalık grubudur.

• Karışık Demans: Demansı olan 80 yaş ve üstü beyinlerin otopsi çalışmaları, Alzheimer hastalığı, vasküler demans ve Lewy cisimciği demansı gibi birçok etmenin bir arada bulunabildiğini göstermektedir.

Demansın Belirtileri Nelerdir?

Erken evre:
Demansın erken evresi genellikle göz ardı edilir çünkü çok yavaş ilerler. Yaygın semptomlar şunlardır:

• unutkanlık,

• zamanı takip edememek,

• tanıdık yerlerde kaybolmak.

Orta evre:
Demans orta aşamaya ilerledikçe işaretler ve semptomlar daha belirgin ve kısıtlayıcı hale gelir. Bu semptomlar şunlardır:

• son olayları ve insanların isimlerini unutmak,

• evde kaybolmak,

• iletişim konusunda artan zorluklarla karşılaşmak,

• kişisel bakım konusunda yardıma ihtiyaç duymak,

• gezinme ve tekrarlayan sorgulama dahil olmak üzere davranış değişiklikleri yaşamak.

İleri-Geç evre:
Demansın geç evresi toplam bağımlılığa ve hareketsizliğe yakındır. Hafıza bozuklukları ciddi hale gelir ve fiziksel belirti ile semptomlar daha belirgin olur. Belirtiler şunlardır:

• zaman ve mekândan habersiz olmak,

• akrabaları ve arkadaşları tanımakta güçlük çekmek,

• kişisel bakımda yardıma ihtiyaç duymak,

• yürüme zorluğu,

• saldırganlığı artırabilen davranış değişiklikleri yaşamak.

Demansın Teşhisi Nasıl Yapılır?

Demansın teşhisine yardımcı özel testler bulunmaktadır. Hekiminiz detaylı bir klinik incelemeden sonra size sorular içeren bir test uygulayabilir. Diğer hastalıklardan şüpheleniyorsa kan testi ya da beyin görüntüleme testleri isteyebilir.

Demansın Tedavisi Var mıdır?

İlerleyici demans türlerinin çoğu tedavi edilemez ancak belirtileri ve semptomları yönetmenin bazı yolları vardır.

İlaçlar:
Aşağıdaki ilaçlar demans semptomlarını geçici olarak iyileştirmek için kullanılır:

• Kolinesteraz inhibitörleri: Donepezil, rivastigmin ya da galantamin gibi ilaçlar öncelikle Alzheimer hastalığını tedavi etmek için kullanılsa da, vasküler demans, Parkinson hastalığı demansı ve Lewy cisimciği demansında da kullanılabilir.

• Memantin

• Diğer ilaçlar: Doktorunuz; depresyon, uyku bozuklukları, halüsinasyonlar, parkinsonizm veya ajitasyon gibi semptomları veya durumları tedavi etmek için ilaçlar verebilir.

Terapiler ve İlaçsız Tedaviler:
Evinizi nasıl daha güvenli hale getireceğinizi ve değişen davranışlarla başa çıkmayı öğrenebilmek için bir uzmandan yardım alabilirsiniz. Amaç, düşme gibi kazaları önlemek, davranışları yönetmek ve sizi demansın ilerlemesine hazırlamaktır.

• Çevre düzenlemesi: Dağınıklığı ve gürültüyü azaltmak, demans hastalarının odaklanmasını ve çalışmasını kolaylaştırır. Bıçaklar ve araba anahtarları gibi güvenliği tehdit edebilecek nesnelerin gizlenmesi gerekebilir.

Demans Önlenebilir mi?

Demansı önlemenin kesin bir yolu yoktur, ancak yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler demansın başlamasını geciktirebilir ya da ilerlemesini yavaşlatabilir.

• Zihninizi aktif tutun: Okuma, bulmaca çözme ve kelime oyunu oynama gibi zihinsel olarak teşvik edici faaliyetler demansın başlamasını geciktirebilir ve etkilerini azaltabilir.

• Fiziksel ve sosyal olarak aktif olun: Fiziksel aktivite ve sosyal etkileşim, demans başlangıcını geciktirebilir ve semptomlarını azaltabilir. Daha fazla hareket edin ve haftada 150 dakika egzersiz yapmayı hedefleyin.

Eğer siz de demans hastalığı ile ilgili bir şüphe yaşıyorsanız, kontrollerinizi yaptırmayı sakın unutmayın.
Kendinizde ya da yakınınızda hafıza sorunları veya yukarıda belirtilen düşünme becerilerinde bir bozukluk gözlüyorsanız, nedeni belirlemek için en kısa sürede bir uzmana görünmeniz gerekir. Semptomlar geri dönüşümü olmayan bir demansı işaret etse de; erken tanı, bir kişinin mevcut tedavilerden en iyi şekilde faydalanmasını sağlar. Aynı zamanda gelecek için plan yapma konusunda size zaman kazandırmış olur.